Spalony w piłce nożnej – na czym polega?

Spalony w piłce nożnej to sytuacja, w której zawodnik drużyny atakującej znajduje się bliżej bramki rywala niż ostatni obrońca w momencie podania piłki do niego. Ta zasada zapobiega zdobywaniu łatwych goli przez czekanie pod bramką przeciwnika i utrzymuje grę w równowadze. Choć wielu kibiców uważa ją za skomplikowaną, w rzeczywistości jej logika jest prosta. W tym poradniku wyjaśniam dokładnie, czym jest spalony, kiedy sędzia odgwizduje przewinienie i jakie są jego konsekwencje.

Spalony w piłce nożnej – co to?

Spalony w piłce nożnej to przewinienie z Przepisu 11 IFAB (organizacja stanowiąca przepisy gry). Występuje, gdy napastnik w chwili podania ma pozycję bliższą linii bramkowej przeciwnika niż piłka i ostatni obrońca. Samo ustawienie nie wystarczy. Do spalonego dochodzi dopiero, gdy zawodnik bierze realny udział w akcji.

Udział w akcji oznacza trzy sytuacje:

• zawodnik dotyka piłki podanej przez partnera,
• utrudnia rywalowi grę, zasłaniając widok lub blokując ruch,
• korzysta z odbicia od słupka, poprzeczki lub rywala po wcześniejszym ustawieniu na spalonym.

Każdy z tych przypadków spełnia definicję spalonego w piłce nożnej. W praktyce warto patrzeć na moment zagrania. Arbiter ocenia położenie w sekundzie kontaktu podającego z piłką. Dodatkowo warto pamiętać, że inaczej spalony w piłce nożnej to ofsajd.

Historia spalonego w pilce nożnej

Spalony w piłce nożnej obowiązuje od pierwszych przepisów gry z 1863 roku. Wtedy reguła była bardzo surowa i przypominała rugby. Każde podanie do przodu do zawodnika ustawionego bliżej bramki rywala oznaczało przewinienie.

Największą rewolucję przyniósł rok 1925. Zmieniono zasadę z 3 na 2 obrońców, czyli dzisiejszego przedostatniego zawodnika drużyny broniącej. Po tej korekcie liczba goli wyraźnie wzrosła, a gra stała się bardziej ofensywna i dynamiczna.

Kolejne ważne doprecyzowania weszły w 1990 roku, gdy uznano, że ustawienie na linii z przedostatnim obrońcą nie oznacza spalonego. Następne aktualizacje pojawiały się w latach 2005, 2013 i 2016, porządkując pojęcia aktywnego udziału i korzystania z pozycji spalonej. W ostatnich latach VAR i półautomatyczny ofsajd nie zmieniły istoty przepisu, lecz poprawiły jego egzekwowanie.

Co to spalony w piłce nożnej – zasady

Spalony w piłce nożnej opiera się na trzech wspomnianych filarach:

• pozycja w chwili podania,
• udział w akcji,
• korzyść z tej pozycji.

Sędzia ocenia sytuację w momencie zagrania piłki przez partnera. Liczy się ustawienie stóp, tułowia oraz każdej części ciała mogącej zdobywać gola. Ręce i dłonie nie wpływają na ofsajd, bo nie można nimi strzelać bramek.

W praktyce warto zapamiętać prostą sekwencję oceny. Najpierw sprawdź, gdzie stoi napastnik wobec piłki i przedostatniego obrońcy. Potem oceń, czy zawodnik wchodzi do akcji. Na końcu zobacz, czy czerpie korzyść z odbicia piłki albo zasłania rywalowi widok. Tylko te elementy tworzą spalonego.

Dla kibica ważny jest moment podania. Gdy piłkarz rusza z prawidłowej pozycji i w biegu wyprzedza obrońców, nie ma przewinienia. Liczy się punkt startu, a nie położenie po dwóch krokach. Dlatego sędziowie asystenci patrzą na linię podania i wręcz zamrażają kadr w głowie.

Pozycja spalona vs spalony

Pozycja spalona to ustawienie bliżej linii bramkowej rywala niż piłka i ostatni obrońca w chwili podania. To jeszcze nie przewinienie. Przewinieniem staje się dopiero, gdy zawodnik w tej pozycji wpływa na grę.

Kiedy sama pozycja spalona nie oznacza przewinienia?

• piłkarz nie wchodzi w akcję i nie wpływa na obronę,
• piłka trafia do innego partnera ustawionego prawidłowo,
• gra toczy się po podaniu do tyłu lub w bok, a napastnik nie uczestniczy.

Kiedy sędzia gwiżdże spalonego?

Sędzia gwiżdże spalonego, gdy spełnione są warunki pozycji i wpływu na grę. Decyzję poprzedza kontakt podającego z piłką. Asystent porównuje w tej chwili ustawienie napastnika z linią obrońców i położeniem piłki. Jeśli napastnik ma przewagę pozycyjną i bierze udział w akcji, następuje przerwanie gry.

Podanie do zawodnika, który jest bliżej bramki niż ostatni obrońca

To najczęstszy przykład spalonego. Jeśli piłkarz w momencie podania jest bliżej bramki rywala niż ostatni obrońca, a dodatkowo bierze udział w akcji, sędzia odgwizduje przewinienie.

Dośrodkowanie, po którym napastnik na spalonym strąca piłkę głową

Nawet jeśli podanie idzie z boku boiska, spalony nadal obowiązuje. Jeśli napastnik znajdujący się za linią obrony zmienia tor lotu piłki, to akcja zostaje przerwana.

Odbicie piłki od bramkarza do zawodnika będącego wcześniej na spalonym, który dobija strzał

Jeżeli piłka po obronie golkipera trafia do gracza, który już w momencie pierwszego strzału stał na spalonym, jego dobitka jest uznawana za nieprzepisową.

Zasłanianie widoku bramkarzowi

Zawodnik może nie dotknąć piłki, ale jeśli stoi na spalonym i przeszkadza bramkarzowi w interwencji, sędzia również odgwizduje przewinienie.

Kiedy nie ma spalonego?

W wielu popularnych sytuacjach sędzia nie odgwiżdże ofsajdu, nawet jeśli ktoś stał wysoko. Warto je znać, bo często budzą emocje na trybunach.

Podanie do tyłu lub w bok

Jeśli piłka zagrywana jest w kierunku własnej bramki lub równolegle do linii pola karnego, spalony nie obowiązuje. Niezależnie od ustawienia zawodnika.

Świadome zagranie od rywala

Kiedy obrońca celowo podaje, wybija albo źle kontroluje piłkę, napastnik może ją przejąć nawet będąc wcześniej ustawionym za linią obrony.

Bezpośrednie podanie z autu

Po rzucie z autu nie można być na spalonym. Nawet jeśli zawodnik wychodzi sam na sam po wrzucie, gra toczy się dalej.

Linia z obrońcą

Jeśli napastnik w momencie podania znajduje się na równi z ostatnim obrońcą, spalony nie jest odgwizdywany. Jest to zgodne z duchem gry.

Bezpośrednio z rzutu rożnego

Po rozegraniu piłki z narożnika boiska spalony nie obowiązuje. Bramki strzelone w takiej sytuacji zawsze są uznawane.

Start z własnej połowy

Zawodnik wychodzący do podania z własnej połowy nie może być na spalonym, nawet jeśli za linią obrony rywala nie ma nikogo.

Podanie bezpośrednio z rzutu wolnego

Spalony nie jest uznawany w momencie samego wznowienia gry z rzutu wolnego. Zawodnik może dostać piłkę bezpośrednio z rzutu wolnego będąc najbliżej bramkarza spośród wszystkich graczy.

Brak udziału w grze

Piłkarz ustawiony na spalonym, który nie bierze aktywnego udziału w akcji, nie jest karany. Gra toczy się dalej, dopóki nie dotknie piłki lub nie przeszkodzi rywalom.

Jak rozpoznać spalonego podczas meczu?

Najpierw ustaw wzrok na piłce i linii podania. W momencie zagrania zapamiętaj kadr w głowie. Porównaj położenie napastnika z piłką i ostatnim obrońcą. Liczy się każda część ciała, którą można zdobyć gola. Ręce i dłonie ignoruj. Jeśli bark atakującego wystaje przed stopę obrońcy, w piłce nożnej spalony jest bardzo prawdopodobny. Pamiętaj o prostym skrócie: najpierw piłka, potem napastnik, na końcu linia obrońców.

Linia środkowa pozwala szybko odsiać wiele sytuacji, bo start z własnej połowy wyklucza przewinienie. Linie pola karnego i trawy pomagają ocenić równość ustawienia. Przy dośrodkowaniach patrz na moment kontaktu skrzydłowego z piłką, a nie na lot piłki, bo ta mogła być podkręcona. Jeśli w tej chwili napastnik jest bliżej bramki niż piłka i ostatni obrońca, a potem dotknie piłki lub przeszkodzi rywalowi, sędzia podniesie chorągiewkę.

Zwracaj uwagę na wyjątki, bo one często mylą. Przy wrzutach z autu, rożnych i wznowieniu od bramki spalony w piłce nożnej nie obowiązuje. Gdy obrońca celowo przejmie piłkę i zagra ją z kontrolą, nowa akcja anuluje wcześniejsze ustawienie napastnika. Podania do tyłu też często ratują atak przed ofsajdem. W erze VAR asystent czasem podniesie chorągiewkę z opóźnieniem. To normalne. System sprawdzi linię i potwierdzi decyzję, ale zasada oceny pozostaje taka sama: liczy się chwila podania i udział w akcji.

Na czym polega pułapka ofsajdowa?

Pułapka ofsajdowa to zaplanowany ruch linii obrony, który zostawia napastnika na pozycji spalonej w chwili podania. Obrońcy umawiają się na wspólny krok do przodu w odpowiednim momencie. Celem jest złapanie rywala na ofsajdzie i odzyskanie piłki rzutem wolnym pośrednim.

Klucz tkwi w synchronizacji i sygnale dowodzącego defensywą. Najczęściej steruje nią środkowy obrońca lub bramkarz. Gdy rozgrywający przeciwnika składa się do podania, obrońcy równocześnie wychodzą kilka kroków. Jeśli napastnik rusza za wcześnie lub zaspał to nie ma dla niego litości. Przykładem może być Alvaro Morata, który często jest łapany w ten sposób. Jeśli jednak któryś z obrońców przegapi ruch, pułapka pęka i napastnik dostaje wolną drogę do bramki.

Pułapka niesie duże ryzyko. Drużyna skraca pole gry i wypycha rywali od bramki. Jedno spóźnione wyjście lub podanie na jeden kontakt przecina jednak całą formację. Szybkie skrzydła, podania prostopadłe i dośrodkowania za plecy potrafią ukarać zbyt odważną linię. VAR nie zmienia idei pułapki, ale częściej wyłapuje milimetrowe ofsajdy, więc obrońcy grają odważniej, a trenerzy akceptują większe ryzyko.

Jak rozpoznać pułapkę ofsajdową na żywo?

• linia obrony porusza się w górę boiska w jednej chwili,
• obrońcy patrzą w bok i wyrównują ustawienie w jednej linii,
• asystent czeka ułamki sekund i podnosi chorągiewkę po przyjęciu piłki przez napastnika.

Konsekwencje spalonego

Po spalonym sędzia przerywa akcję i przyznaje rzut wolny pośredni drużynie broniącej. Miejsce wznowienia wyznacza punkt przewinienia, czyli położenie zawodnika w chwili udziału w akcji. Jeśli przewinienie nastąpi w polu bramkowym, wolny wykonuje się z najbliższego punktu na linii pola bramkowego równoległej do linii bramkowej. Gol zdobyty po spalonym nie liczy się, nawet gdy piłka wpadnie do siatki po rykoszecie.

Arbiter nie stosuje korzyści przy spalonym. Asystent może jednak opóźnić chorągiewkę, gdy sytuacja jest akcją bramkową. To kwestia bezpieczeństwa i weryfikacji przez VAR. Po zatrzymaniu gry decyzja oznacza zawsze wolny pośredni dla obrony. Gdy system VAR potwierdzi spalonego po golu, sędzia anuluje trafienie i wznawia grę zgodnie z przepisami o spalonym w piłce nożnej.

Spalony ma też skutki taktyczne i mentalne. Drużyna atakująca traci płynność i tempo przejścia do ataku, a rywal dostaje chwilę na ustawienie. Seria ofsajdów sygnalizuje złą synchronizację podań lub nietrafione wyjścia napastników. Trenerzy reagują, skracając podania, opóźniając starty do prostopadłych piłek albo zmieniając kierunek ataku na skrzydła. Dla widza to jasny wskaźnik, że linia obrony skutecznie łapie rywali pułapką ofsajdową.

A teraz zobacz, na czym polega spalony w hokeju na lodzie

FAQ – najczęściej zadawane pytania